Το Μεγάλο Σάββατο στην Ελλάδα: Έθιμα και παραδόσεις (Photos)

Το Μεγάλο Σάββατο το πρωί  Εκκλησία θυμάται την κάθοδο του Ιησού στον Άδη. Τελείται ο εσπερινός του Μεγάλου Σαββάτου και λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου.

Βέβαια, η ταφή έγινε το απόγευμα της Μ. Παρασκευής, μετά την Αποκαθήλωση,  ωστόσο η Εκκλησία έκρινε ορθό να αφιερώσει ιδιαίτερη μέρα προς τιμήν και μελέτη του μυστηριώδους αυτού γεγονότος.

Διαβάστε ακόμα: Αναλυτική πρόγνωση του καιρού για το Μεγάλο Σάββατο

Αποβραδίς έχουν αλλάξει όλα τα πένθιμα καλύμματα, μαύρα και μωβ στις εκκλησίες, οι οποίες έχουν στολισθεί με κόκκινα, αναστάσιμα.

Στα Ιεροσόλυμα, η τελετή της Αφής του Αγίου Φωτός και της Ανάστασης του Κυρίου, γίνονται το μεσημέρι του Μεγάλου Σαββάτου.

Σε πολλές περιοχές υπάρχει το έθιμο του «σεισμού» μιας αναπαράστασης του σεισμού που έγινε μετά την Ανάσταση, όπως περιγράφεται στην Βίβλο. Το εκκλησίασμα κτυπά τα στασίδια ρυθμικά, ενώ έξω το χάος βασιλεύει, με πυροβολισμούς, αυτοσχέδιες κροτίδες και πυροτεχνήματα. Σύμφωνα με ένα άλλο έθιμο κλείνουν οι πόρτες της εκκλησίας και οι ιερείς, αφού κάνουν τρεις κύκλους την εκκλησία ψάλλοντας, κλωτσούν την κεντρική πόρτα να ανοίξει και μπαίνουν, τραγουδώντας τον ψαλμό «Άρατε Πύλας».

ΚΕΡΚΥΡΑ: Μια άλλη ιδιαίτερη παράδοση της Πρώτης Ανάστασης είναι το έθιμο του «πετάγματος των σταμνιών», που γίνεται στην Κέρκυρα. Οι ντόπιοι πετούν στάμνες από τα παράθυρά τους, και αυτά σπάζουν στο δρόμο.

 ΤΑ ΜΕΣΑΝΥΧΤΑ ΤΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟΥ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ

Στην Ελλάδα η Θεία Λειτουργία της Αναστάσεως γίνεται το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου. Κατά την διάρκεια της Λειτουργίας, στις 12 ακριβώς τα μεσάνυχτα, σβήνουν τα φώτα της εκκλησίας και ο ιερέας προβάλει στην Ωραία Πύλη, κρατώντας σε κάθε χέρι από μία δεσμίδα τριάντα τριών κεριών με το Άγιο Φως, και ψάλλοντας το «Δεύτε λάβετε Φως…». Στην συνέχεια ιερείς, ψάλτες και πιστοί βγαίνουν στο περίβολο της εκκλησίας όπου γίνεται η ανάγνωση του Ευαγγελίου της Αναστάσεως και ψάλλεται το «Χριστός Ανέστη εκ νεκρών θανάτω θάνατον πατήσας και τοις εν τοις μνήμασι, ζωήν χαρισάμενος».

Η Ανάσταση του Χριστού είναι και για τον λαό σύνθημα αγάπης, το οποίο εκδηλώνεται με τον αμοιβαίο ασπασμό των εκκλησιαζόμενων.

“ Αμέσως μετά αρχίζουν να πέφτουν πυροτεχνήματα και βεγγαλικά. Μετά την Ανάσταση, οι πιστοί μεταφέρουν στο σπίτι τους το Αγιο Φως. Στην είσοδο του σπιτιού τους, κάνουν, με τον καπνό της λαμπάδας, το σχήμα του σταυρού.

Μετά ανάβουν το καντήλι και προσπαθούν να το κρατήσουν τουλάχιστον τρεις με σαράντα ημέρες.

Στη συνέχεια κάθονται στο Πασχαλινό τραπέζι για να φάνε την πατροπαράδοτη μαγειρίτσα (σούπα από αρνίσια ή βοδινά εντόσθια). Τσουγκρίζουν κόκκινα αυγά και τρώνε κουλούρια και τσουρέκια. Για να φτιάξουν τις λαμπρόπιτες, βάζουν ζυμάρι μέσα σε στρογγυλό ταψί, και φτιάχνουν κάτι σαν πηγάδι μέσα στη μέση της ζύμης, το γεμίζουν με γέμιση από τυρί και αυγά και τις αλείφουν με αυγό πριν τις ψήσουν.

ΜΕΓΑΛΟ ΣΑΒΒΑΤΟ ΣΤΗΝ ΚΕΡΚΥΡΑ

Η λιτανεία του Ιερού Σκηνώματος του Αγίου Σπυρίδωνος το Μεγάλο Σάββατο είναι η αρχαιότερη που γίνεται στο νησί, σε ανάμνηση της σωτηρίας των κατοίκων από μεγάλη σιτοδεία.

Στα μέσα του 16ου αι. η Ευρώπη είχε πληγεί από μεγάλη ξηρασία με αποτέλεσμα να καταστραφούν καλλιέργιες και να υπάρχουν τρομερές ελλείψεις σε σιτηρά. Στην Κέρκυρα αποθήκη για σιτάρι δεν υπήρχε και ο λαός άρχισε να πεινάει, διαμορφώνοντας μια δραματική κατάσταση, όμως το Μεγάλο Σάββατο του 1553 μ.Χ. ήρθε η σωτηρία .Ένα πλοίο με φορτίο σιταριού περνούσε στα ανοικτά της Κέρκυρας, με άλλο προορισμό, τότε ο Άγιος Σπυρίδωνας εμφανίστηκε στο όνειρο του καπετάνιου υποδεικνύοντας να ξεφορτώσει το φορτίο του στο λιμάνι της Κέρκυρας. Με το γεγονός αυτό ο πληθυσμός του νησιού σώθηκε.

Από τότε κάθε Μ. Σάββατο γίνεται λιτανεία του Αγίου Σπυρίδωνος για τη σωτηρία του νησιού. Την περίοδο όμως εκείνη οι Βενετοί, είχαν επιβάλλει απαγόρευση των βραδυνών εκδηλώσεων και έτσι η λιτανεία τελείται μαζί με την περιφορά του Επιταφείου της Μ. Παρασκευής (πρωΐ), μετά σπό σχετικό θέσπισμα.

ΛΕΥΚΑΔΑ

Όμως και στη Λευκάδα το Μεγάλο Σάββατο πρωί, η φιλαρμονική παίζει στους δρόμους της πόλης χαρούμενους σκοπούς, ενώ οι νοικοκυρές πετούν και σπάζουν έξω από τα σπίτια τους διάφορα πήλινα αγγεία.

ΧΙΟΣ – ΡΟΚΕΤΟΠΟΛΕΜΟΣ

Όλο το χρόνο, μικροί και μεγάλοι στο Βροντάδο Χίου, ετοιμάζονται για το παραδοσιακό έθιμο, που αναβιώνει το βράδυ της Ανάστασης. Τον γνωστό ρουκετοπόλεμο.

Η μεγάλη «μάχη» γίνεται ανάμεσα στις ενορίες του Αγίου Μάρκου και της Παναγίας Ερυθιανής. Οι δύο εκκλησίες, είναι χτισμένες στα υψώματα δύο αντικριστών λόφων, ενώ η μεταξύ τους απόσταση είναι περίπου τετρακόσια μέτρα. Οι ενορίτες της κάθε εκκλησίας, το βράδυ της Ανάστασης, εκτοξεύουν τις ρουκέτες τους έχοντας ως στόχο το καμπαναριό της άλλης. Τα διασταυρούμενα αυτά «πυρά», βάφουν κόκκινο τον ουρανό δημιουργώντας ένα εκπληκτικό θέαμα. Νικητής αναδεικνύεται εκείνος που πρώτος θα πετύχει το καμπανάκι του αντίπαλου χωριού.

Τα τελευταία χρόνια, οι υπερβολές, αλλά και τραυματισμοί, έχουν οδηγήσει σε αμφισβήτηση κατά πόσον πρέπει να συνεχιστεί αυτό το έθιμο. Εφέτος, Απρίλιο του 2017, γίνεται άλλη μία προσπάθεια να βρεθεί μία μέση λύση που να συνδυάζει την διατήρηση του εθίμου με την ασφάλεια των πολιτών.

ΛΕΩΝΙΔΙΟ

Στο Λεωνίδιο Κυνουρίας αναβιώνει την Ανάσταση ένα από τα μοναδικά και πλέον φαντασμαγορικά έθιμα της Ελλάδος. Αυτό με τα αερόστατα. Με το «Χριστός Ανέστη» από τις πέντε ενορίες… παίρνουν φωτιά οι «κολλημάρες» και τα αερόστατα, τα οποία μ’ ένα τεχνικό στρίψιμο ωθούνται προς τα πάνω.

Τα αερόστατα ανεβαίνουν ψηλά και για 30-40 λεπτά γεμίζουν τον ουρανό, ώσπου να χαθούν στη Γαλιώρα, στη θάλασσα ή στο δασάκι στους Τρεις Μύλους.

Το θέαμα είναι μοναδικό όταν καίγεται κάποιο αερόστατο από υπερβολικά μεγάλη «κολλημάρα» ή από πολύ πετρέλαιο.

ΚΡΗΤΗ

Στις Γκαγκάλες Ηρακλείου, όλα τα παιδιά του χωριού μαζεύουν ξύλα και τα αφήνουν στο προαύλιο της εκκλησίας. Την παραμονή της Ανάστασης σχηματίζουν ένα βουνό από τα ξύλα και στην κορυφή έχουν ένα σκιάχτρο με ένα παλιό κουστούμι που υποτίθεται ότι είναι ο Ιούδας. Την ώρα που ο παπάς λέει το «Χριστός Ανέστη» βάζουν φωτιά και τον καίνε. Η νύχτα γίνεται μέρα από τα πυροτεχνήματα, ενώ η καμπάνα του χωριού χτυπά χαρμόσυνα.

Στη Πάτμο, η Ανάσταση γιορτάζεται με ιδιαίτερη λαμπρότητα στο μοναστηριακό συγκρότημα του νησιού, αλλά και στο γυναικείο μοναστήρι του Ευαγγελισμού έξω από τη Χώρα, ενώ την Κυριακή του Πάσχα, το απόγευμα, στο Μοναστήρι της Πάτμου γίνεται η δεύτερη Ανάσταση κατά την οποία το ευαγγέλιο διαβάζεται στα ιταλικά, τα γαλλικά, τα ρωσικά, τα αγγλικά, τα γερμανικά και τα σερβικά, αλλά και στα αρχαία ομηρικά ελληνικά.

Στην Αρκαδία, τη νύχτα της Ανάστασης τα παιδιά ρίχνουν στη θάλασσα χιλιάδες κεριά που συμβολίζουν τις χαμένες ψυχές των Τσακώνων ναυτικών και ψαράδων. Την Κυριακή του Πάσχα διοργανώνεται τσακώνικο γλέντι στην κεντρική πλατεία, με αρνιά, κρασί και χορό, ενώ διαβάζεται το Ευαγγέλιο στην τσακωνική διάλεκτο.

Στην Καλαμάτα αναβιώνει ένα έθιμο, το οποίο πηγάζει από τους απελευθερωτικούς αγώνες του 1821, ο διαγωνισμός των «μπουλουκιών». Οι διαγωνιζόμενοι, με παραδοσιακές ενδυμασίες και οπλισμένοι με σαΐτες, δηλαδή με χαρτονένιους σωλήνες γεμάτους μπαρούτι, επιδίδονται σε σαϊτοπόλεμο, στο γήπεδο του Μεσσηνιακού, με τη συμμετοχή πλήθους κόσμου.

ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ ΠΟΥ ΕΛΑΧΙΣΤΕΣ ΣΥΝΕΧΙΖΟΝΤΑΙ

Στα Καλάβρυτα – “Τις λαμπάδες του ναού ανάβουν κατά οικογένειες, ενώ ψάλλουν το “Δεύτε λάβετε φως”.

Στο Ραψομάτι Αρκαδίας – “Πρώτη παίρνει φως μια νιόνυφη και φιλάει το χέρι του παπά και τον δίνει το τσιμπιλχανέ” (χρήματα).

Στην Αθήνα – Τα κορίτσια ανάβουν την λαμπάδα τους από λαμπάδα κάποιου άντρα, για να παντρευτούν.

Στη Χίο, όταν ο παπάς διαβάζει το Χριστός Ανέστη, στόχος των κροτίδων που εκσφενδονίζονται είναι ο ίδιος ο παπάς.

Στην Κορώνη της Μεσσηνίας ένα πραγματικό πανδαιμόνιο γίνεται στους δρόμους, όπου πολλοί σπάνε πήλινα κανάτια, όπως λένε στη Ζάκυνθο, “για τη χάρη του Χριστού και την πομπή των Οβραίων”, αλλά στην ουσία, για την εκφόβιση των δαιμόνων που αντιμάχονται την Ανάσταση του Σωτήρος.

Στη Σινώπη, οι πιστοί δεν λησμονούν το πάθος τους κατά του Ιούδα και όταν πει ο παπάς το Χριστός Ανέστη, τότε θα πάρει ο καθένας από κάτω ένα δαφνόφυλλο να το κάψει, γιατί η δάφνη είναι καταραμένο δέντρο. (από τη δάφνη κρεμάστηκε ο Ιούδας)

Στη Φθιώτιδα τη νύχτα που γίνεται η Ανάσταση, ένας Επίτροπος της Εκκλησίας παίρνει μια σκλίδα (καλάμι από βρίζα) αγιασμένη από τον αγιασμό των Φώτων, ανεβαίνει στο καμπαναριό ψηλά και την ανάβει για να προφυλάξουν ολόκληρη την περιοχή από το χαλάζι. Ο τόπος που θα δει το φως αυτής της σκλίδας δεν κινδυνεύει από χαλάζι. Το Aγιο Φως της Ανάστασης, που θα φωτίσει το αγιασμένο από τα Φώτα καλάμι, έχει την δύναμη να προστατεύσει ολόκληρη την περιοχή που θα φωτίσει από το φως της Ανάστασης.

Στη Βινία των Αγράφων την ώρα που θα πει ο παπάς το Χριστός Ανέστη, οι Χριστιανοί καίνε το φανό. Μαζεύουν τα παιδιά ξερά κλαδιά πάνω στο βράχο, που είναι αντίκρυ στο χωριό και λέγεται Σουφλί. Ακούγοντας το πρώτο Χριστός Ανέστη, τρέχουν με τη λαμπάδα στο χέρι (που την άναψαν, όταν ο παπάς είπε “Δεύτε λάβετε φως”) και λαμβάνουν φωτιά στο φανό”.

Στη Σύρο το Μεγάλο Σάββατο αρχίζει με το κάψιμο του φανού, στη θέση στην Κιουρά της Πλάκας. Το Πανελλήνιο αυτό έθιμο έχει σχέση με τη δεισιδαιμονία του λαού μας που πιστεύει ότι η καταστροφή του ομοιώματος του προδότη θα τον απαλλάξει από τα όποια δεινά.

ΓΙΑΤΙ ΓΙΟΡΤΑΖΟΥΜΕ ΤΗΝ ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΑ ΜΕΣΑΝΥΧΤΑ ΤΟΥ Μ.ΣΑΒΒΑΤΟΥ

Η ακριβής ώρα που έγινε η Ανάσταση του Ιησού, αποτελεί ένα σημείο προβληματισμού και διαφωνίας μεταξύ των μελετητών, αφού κανένας από τους Ευαγγελιστές δε κάνει σαφή αναφορά σε αυτήν.

Ο Ματθαίος αναφέρει “Οψέ Σάββατων τη επιφωσκούση εις μί­αν σαββάτων”, προσδιορίζοντάς την μέχρι την ανατολή του η­λίου, την πρώτη ημέρα της εβδο­μάδος, εννοώντας την Κυριακή.

Ο Λουκάς επίσης αναφέρεται στη πρώτη ημέρα της εβδομάδας, τα βαθιά χαράματα: “Τη δε μια των σαββάτων, όρθρου βαθέως ήλθον επί το μνήμα”.

O Ιωάννης γράφει όταν πέρασε η ημέρα του Σαββάτου, κατά την πρώτη ημέρα της εβδομάδας, όταν ήταν ακόμα σκοτάδι: “Έρχεται πρωί σκοτίας έτι ούσης εις το μνημείον”.

Και ο Μάρ­κος , συμφωνεί ως προς την ημέρα και προσδιορίζει το χρόνο μετά τη δύση του ηλί­ου. “Λίαν πρωί της μιας σαββάτων έρχονται επί το μνημείον ανατείλαντος του ηλίου”.

Γιατί γιορτάζουμε την Ανάσταση στις 12.00 τα μεσάνυχτα του Σαββάτου.

Είναι φανερό πως όλοι συμφωνούν ως προς την ημέρα, Κυριακή, αλλά δίνουν διαφορετικές εκδοχές ως προς την ώρα της Αναστάσεως. Αυτό πιθανότατα συμβαίνει γιατί δεν τους ενδιαφέρει ιδιαίτερως η ώρα αλλά θεωρούν καθοριστικής σημασίας την επιβεβαίωση της ημέρας. Κι αυτό γιατί θέλουν να τονίσουν πως έγινε ακριβώς όπως το είχε πει ο Ιησούς.

Ο  Χριστός είχε δηλώσει στους μαθητές Του “αποκτανθήναι και τη τρίτη ημέρα εγερθήναι”, δηλαδή ότι θα καταδικαστεί σε θάνατο, αλλά την τρίτη ημέρα θα αναστηθεί. Αυτό λοιπόν που επιθυμούν όλοι οι ευαγγελιστες είναι να γίνει σαφές ότι πράγματι, αναστήθηκε ο Ιησούς την τρίτη ημέρα!

Διαβάστε ακόμα: Το ωράριο λειτουργίας των καταστημάτων σήμερα, Μεγάλο Σάββατο

Ο Ιησούς Χριστός πεθαίνει το μεσημέρι της Παρασκευής. Μέχρι τα μεσάνυχτα της Παρασκευής, είναι η πρώτη μέρα, μέχρι τα μεσάνυχτα Σαββάτου είναι η δεύτερη μέρα, οπότε ο Ιησούς πρέπει να ααστήθηκε από τις 00.01 την νύχτα της Κυριακής μέχρι και τις 24.00 της ίδιας ημέρας.

Γι αυτό το λόγο η Ορθόδοξη Εκκλησία έχει ορίσει ως ώρα της Ανάστασης, ακριβώς τη στιγμή που ξεκινάει η τρίτη ημέρα, με το σκεπτικό πως όποτε κι αν αναστήθηκε ο Χριστός, η σωστή ώρα περιέχεται μέσα στην Κυριακή.