Μαρόκο, η χώρα των θαυμάτων

Mαρακές, Φεζ, Ουαρζαζάτ, Ρισσάνι. Και μόνο τα ονόματα φέρνουν στο μυαλό σκηνές από τα παραμύθια της Χαλιμάς. Χαθείτε μέσα στα σουκ, αφουγκραστείτε τους ήχους των τυμπάνων πίνοντας τσάι με μέντα και πετάξτε με το χαλί του Αλαντίν στο μαγευτικό Μαρόκο.

Το Μαρόκο είναι ένα κράτος με 30 εκατομμύρια κατοίκους στο βορειοδυτικό άκρο της Αφρικής, μόλις μια ανάσα από την Ευρώπη. Από τα νότια έως τα βόρεια, οι εντυπωσιακές παραλίες, τα βουνά του Άτλαντα, τα τρεχούμενα νερά και οι οάσεις μέσα στην απέραντη έρημο των Βέρβερων και των Τουαρέγκ συνθέτουν ένα πανέμορφο, εξωτικό παραμύθι. Κάποιοι λένε πως είναι μια χώρα για όλες τις εποχές και όλες τις αισθήσεις, ένας τόπος με αυτοκρατορικά μνημεία, πολύβουες αγορές και έντονο αραβικό στοιχείο, με ιστορία που χάνεται στα βάθη των αιώνων.

ΜΑΡΑΚΕΣ, Η ΚΟΚΚΙΝΗ ΠΟΛΗ
Πρώτος σταθμός του ρεπορτάζ μας και αφετηρία της περιπλάνησής μας στη χώρα, το πλούσιο σε παράδοση Μαρακές. Είναι ηλιοβασίλεμα. Τα τείχη γύρω από την Παλιά Πόλη χρωματίζονται από ένα λαμπερό κόκκινο φως και μοιάζουν να δονούνται.

Ο ήλιος πέφτει και σιγά σιγά αρχίζει να βγαίνει το φεγγάρι. Δεν χάνουμε την ευκαιρία και νοικιάζουμε με €20 μια άμαξα για να κάνουμε μια βόλτα, με σκοπό να φτάσουμε μέχρι την Τζεμάα Ελ Φνα (στα ελληνικά σημαίνει «συγκέντρωση των νεκρών»), ένα από τα μεγαλύτερα και εντυπωσιακότερα παζάρια του κόσμου. Κατά τη διάρκειά της παρατηρούμε τα μικρά εστιατόρια, τα οποία χωράνε το πολύ τέσσερα άτομα και σερβίρουν τοπικές λιχουδιές, τα κάρα που τα σέρνουν άλογα, τις γυναίκες και τους άντρες με τις πατροπαράδοτες τζελέμπα που ανεμίζουν στο βραδινό αεράκι. Η συγκεκριμένη αγορά είναι για τους ντόπιους και όχι για τους τουρίστες. Για τους τελευταίους έχουν φτιαχτεί ξεχωριστά παζάρια, όπου οι τιμές είναι απλησίαστες για τους Μαροκινούς.

Η ΚΑΡΔΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ
Κλείστε τα μάτια σας και φανταστείτε πως βρίσκεστε μπροστά σε μια τεράστια σκηνή. Ξαφνικά σηκώνεται η αυλαία και ο τόπος γεμίζει από σαλτιμπάγκους, γητευτές φιδιών, μουσικούς, χορευτές, χαρτορίχτρες, παραμυθάδες, εμπόρους και δεκάδες πάγκους με κάθε λογής νοστιμιές. Όλοι προσπαθούν να τραβήξουν το ενδιαφέρον των θεατών. Ωστόσο, για να παρακολουθήσεις οποιαδήποτε από αυτές τις «παραστάσεις» πρέπει να πληρώσεις μερικά δολάρια ή ευρώ^. αλλιώς, γίνεσαι ανεπιθύμητος.

Στην Τζεμάα ελ Φνα χτυπάει η καρδιά του Μαρακές, και σίγουρα είναι δυνατή εμπειρία να χαθείς μέσα στο πλήθος και να απολαύσεις όσο περισσότερα μπορείς από τα δρώμενα που λαμβάνουν χώρα εδώ. Τα φίδια που μας πλησιάζουν «απειλητικά» στην ουσία είναι εντελώς ακίνδυνα. Από τη μέρα που γεννηθήκαν δέχονται τα αλύπητα χτυπήματα από το μπαστούνι ή την πίπιζα του ιδιοκτήτη. Έτσι, αν και όλοι νομίζουμε ότι χορεύουν στο σκοπό του οργανοπαίχτη, στην πραγματικότητα οι κινήσεις που κάνουν είναι από φόβο, για ν’ αποφύγουν το ξύλο. Σε μια άλλη άκρη παρατηρούμε ντόπιους ντυμένους τραβεστί να χορεύουν το χορό της κοιλιάς. Λίγο πιο πέρα, κάποιος παίρνει μια καυτή τσαγιέρα και την ακουμπάει στο χέρι του χωρίς να δείχνει ίχνος πόνου ή ενόχλησης.

Χιλιάδες κόσμου κυκλοφορεί, περιεργάζεται, διαπραγματεύεται τις τιμές, αγοράζει. Σε αυτό το παζάρι θα βρείτε οτιδήποτε φτιάχνεται στη χώρα, παράνομο ή μη^. ακόμα και πραγματικά δόντια και μασέλες! Πολλοί, μάλιστα, είναι εκείνοι που μας πλησιάζουν για να μας πουλήσουν μαροκινό χασίς, ψιθυρίζοντάς μας «Κιφ, κιφ, κύριε!». Επόμενη στάση τα σουκ του Μαρακές, παράδεισος για τα μάτια των Δυτικών.

ΣΤΗ ΜΕΔΙΝΑ
Φεύγουμε από την αγορά και μπαίνουμε στην Παλιά Πόλη, τη Μεδίνα. Στα σπίτια που έχουν γίνει μαγαζιά φιλοξενούνται όλα τα είδη τέχνης του Μαρόκου. Ό,τι μπορείτε να φανταστείτε∙ χαλιά, φωτιστικά και τανζίκ, μοναδικής ποιότητα και φινέτσας. Το Μαρακές, άλλωστε, φημίζεται για τα αντικείμενα από ξύλο, τα κοσμήματα από χρυσό και ασήμι και τα κεραμικά, όλα φτιαγμένα με περισσή τέχνη, καταπληκτικά και υπέροχα. Βέβαια, όταν θα ξεκινήσει η διαπραγμάτευση θα έχουμε να δώσουμε μια μεγάλη «μάχη», καθώς οι Μαροκινοί δεν έχουν καμία σχέση ούτε με τους Αιγύπτιους ούτε με τους άλλους λαούς της Ανατολής. Είναι σκληροί άνθρωποι που θέλουν να κερδίζουν πάντα, δηλαδή πάνω από το 200, 300% της αξίας των προϊόντων. Τα ethnic πολύχρωμα φανάρια, τα χειροποίητα χαλιά, οι ψάθες, οι αιώρες, τα σερβίτσια, οι λάμπες, τα χαϊμαλιά και όλα αυτά τα πράγματα που συνιστούν το παραδοσιακό στυλ των Βέρβερων θα σας κλέψουν την καρδιά και θα σας γεμίσουν με εικόνες για μια ολόκληρη ζωή.

Χρώματα, αρώματα, φασαρία. Αφήνουμε τον εαυτό μας ελεύθερο και χανόμαστε στα γραφικά δρομάκια για να χαζέψουμε τα χιλιάδες είδη που απλώνονται μπροστά μας.

Φεύγουμε κυριολεκτικά μαγεμένοι. Ούτε οι ντόπιοι με το κουραστικό συνεχές «μπαχτσίς, μπαχτσίς» δεν κατάφεραν να μας χαλάσουν τη διάθεση. Κάπως έτσι έκλεισε η πρώτη μέρα του ταξιδιού…

Το επόμενο πρωί, πιο ήρεμα πια, αποφασίζουμε να γνωρίσουμε καλύτερα την «Πόλη των Φοινίκων» – στην είσοδό της υπάρχουν εκατοντάδες φοινικιές και χουρμαδιές. Υπολογίζεται ότι εδώ, όπου οι άνθρωποι δείχνουν να κινούνται με σαφώς γρηγορότερους ρυθμούς απ’ ό,τι στο υπόλοιπο Μαρόκο, ευδοκιμούν 300.000 τέτοια δέντρα. Το Μαρακές είναι εντυπωσιακό, τόσο με την αρχιτεκτονική, όσο και με τα μνημεία του, τα οποία μας θυμίζουν ότι επί 1.000 χρόνια υπήρξε πρωτεύουσα μιας αυτοκρατορίας που έφτανε μέχρι και την Ισπανία. Εδώ, θα ήταν παράληψη να μην πάρουμε τουλάχιστον μια μικρή γεύση από το παλάτι Νταρ ελ Μπαχία.

ΤΑ ΠΑΛΑΤΙΑ
Τίποτα στην πρόσοψη των ριάντ, μικρών παλατιών πλούσιων και ευυπόληπτων Μαροκινών, δεν προδίδει το μεγαλείο και την αρμονία που κρύβουν στο εσωτερικό τους. Στο Νταρ ελ Μπαχία, συγκεκριμένα, δεσπόζει μια μεγάλη αυλή με εντυπωσιακό μαρμάρινο δάπεδο, διακοσμημένο με τα περίφημα ψηφιδωτά πλακίδια ζελίζ. Ιδιαίτερα είναι και τα δωμάτια, φανερά και κρυφά, των 4 συζύγων και των 24 παλλακίδων που αποτελούσαν το χαρέμι του ιδιοκτήτη του, του μεγάλου βεζίρη Μπάα Αχμέτ. Το κεντρικό αίθριο είναι ένας χώρος όπου μαζευόταν η οικογένεια, αποτελώντας ταυτόχρονα κύρια πηγή φωτός και αερισμού. Εκεί επιτρέπονταν όλες οι «εξωτερικές» δραστηριότητες, μακριά από τα αδιάκριτα βλέμματα. Τα ριάντ έχουν, επίσης, καταπληκτικούς κήπους με σιντριβάνια, με επιρροές από εκείνους της Ανδαλουσίας και την παράδοση των ισλαμιστών ιπποτών του Κορανίου. Γενικότερα, τα κτίσματα αυτά αποτελούν αριστοτεχνικό πάντρεμα ανδαλουσιανής και αραβικής αρχιτεκτονικής. Σήμερα αυτές οι οάσεις μέσα στο Μαρακές δίνουν στον επισκέπτη μια εικόνα ξεχωριστής αισθητικής, η οποία έχει παραμείνει αναλλοίωτη στο πέρασμα πέντε αιώνων ιστορίας.

ΤΑ ΒΟΥΝΑ ΤΟΥ ΑΤΛΑΝΤΑ
Αφήνουμε πίσω μας το κοσμοπολίτικο Μαρακές και διασχίζουμε την Οροσειρά του Άτλαντα. Στόχος μας ήταν να φτάσουμε στην Ουαρζαζάτ, 200 χλμ. νοτιοανατολικά των παρυφών της Σαχάρας. Περνώντας από δρόμους με ατελείωτες στροφές, αντικρίζουμε άγρια, μεγαλειώδη τοπία. Το σκηνικό έχει αλλάξει. Βλέπουμε απέραντες «πεδιάδες» όλο πέτρα, που διακόπτονται πού και πού από λοφίσκους και λωρίδες με πράσινες χουρμαδιές στις όχθες μικρών ποταμών. Δίπλα μας, ομοιόμορφα χωριουδάκια, χτισμένα από λάσπη. Εδώ η ζωή κυλά σαν να μην την έχει αγγίξει ο χρόνος. Οι γυναίκες πλένουν τα ρούχα στο ποτάμι, ενώ άλλες με μικρά γαϊδουράκια φέρνουν από τη μία και μοναδική πηγή νερό στο σπίτι.

Μετά από 8 ώρες φτάνουμε τελικά στην ονειρική Ουαρζαζάτ, διάσπαρτη από κάσμπα και κσουρ, τα παραδοσιακά φρούρια των Βέρβερων, που έχουν φτιαχτεί από λάσπη αναμεμειγμένη με λεπτοτριμμένο άχυρο. Οι κάσμπα, οι οποίες μοιάζουν να έχουν βγει από παραμύθι, αποτελούσαν καταφύγια σε μια περιοχή όπου οι συγκρούσεις μεταξύ των ίδιων των Βέρβερων, ακόμα και πριν από 100 χρόνια, ήταν πολύ συχνές. Δίνουν την εικόνα ενός μαγικού παλατιού που αλλάζει αποχρώσεις ανάλογα με τη θέση του ήλιου.

Ο ξεναγός μάς εκμυστηρεύεται ότι σε κάποιες από αυτές τις μυστικές οχυρωμένες πόλεις ο κόσμος ζει σε συνθήκες που παραπέμπουν στον περασμένο αιώνα, χωρίς ηλεκτρικό, νερό και αποχέτευση. Την επόμενη μέρα θα γνωρίζαμε τους μοναδικούς Βέρβερους.

Η ΖΩΗ ΤΩΝ ΒΕΡΒΕΡΩΝ
Οι Βέρβεροι αποτελούν τους αρχαιότερους αυτόχθονες κατοίκους της χώρας, καθώς και ολόκληρου του Μάγκρεμπ, του τμήματος δηλαδή της βόρειας Αφρικής που -εκτός από το Μαρόκο- περιλαμβάνει την Αλγερία, την Τυνησία, και τη Λιβύη.  Μετά την επικράτηση του Ισλάμ, οι Βέρβεροι των πόλεων αναμείχθηκαν σταδιακά με τους Άραβες εισβολείς και επηρεάστηκαν από την κουλτούρα τους. Στις ορεινές, απομονωμένες περιοχές του κράτους, έχουν διατηρήσει μέχρι και σήμερα σχεδόν ανέπαφη την εθνική και γλωσσική τους ταυτότητα και τις ιδιαίτερες παραδόσεις τους, υιοθετώντας παράλληλα και τη «νεοαφιχθείσα» θρησκεία.

Σταματάμε στο Τεντουλασενίφι, ένα από τα πολλά χωριά του Άτλαντα, στο οποίο τα σπίτια είναι χτισμένα από άχυρο και λάσπη. Όταν βρέχει, μάλιστα, πολλά από αυτά διαλύονται, γίνονται ένα με το χώμα. Εδώ δεν υπάρχει νερό. Όσο για το ηλεκτρικό, ήρθε πριν από δυο-τρία χρόνια. Οι άνθρωποι ζουν σε άθλιες συνθήκες. Σύμφωνα με τις πληροφορίες μας, για να φτάσει το νερό σε όλες τις περιοχές του Μαρόκου θα χρειαστούν πάνω από 300 χρόνια.

Στα βάθη της χώρας, κοντά στη Σαχάρα, μπορείς να θαυμάσεις τις γυναίκες να περπατούν ντυμένες με μαύρες κελεμπίες, τις τζελέμπα, κεντημένες με πούλια. Ωστόσο, στις περιοχές όπου τα ήθη δεν είναι τόσο αυστηρά, τα ρούχα είναι πολύχρωμα και τα κεφάλια τους ακάλυπτα. Στο μεγάλο πανηγύρι του Ιμ ιλ τσιλ, που γίνεται κάθε χρόνο στο κεντρικό Μαρόκο, οι νεαρές κοπέλες των τοπικών βερβερίνικων φυλών έχουν τη δυνατότητα να συναντούν και να επιλέγουν μόνες το σύζυγο τους. Μάλιστα, περισσότερες έχουν διακοσμημένα τα χέρια και τα πόδια τους με περίτεχνα τατουάζ χένας και φορούν κοσμήματα από ασήμι, σμάλτο και κεχριμπάρι. Μία από αυτές μας καλεί να επισκεφθούμε το σπίτι της. Μπαίνοντας, διαπιστώνουμε πόσο απλή είναι η ζωή εδώ. Δεν υπάρχουν έπιπλα. Όλα τα μέλη της οικογένειας κοιμούνται στο πάτωμα, πάνω σε κουβέρτες και χαλιά. Οι τοίχοι δεν έχουν καμία επένδυση, είναι όμως μονωμένοι με άχυρο. Το συγκεκριμένο κορίτσι, μαζί με τις φίλες και τη μητέρα του, ψήνει το παραδοσιακό ψωμί στον ξυλόφουρνο, έξω από το κτίσμα. Το χωριό βρίσκεται κοντά σε μία από τις οάσεις, όπως άλλωστε και όλοι οι οικισμοί κατά μήκος του Άτλαντα.

Η ΕΡΗΜΟΣ ΣΑΧΑΡΑ
Είχε φτάσει μεσημέρι όταν αποφασίσαμε να εγκαταλείψουμε το χωριουδάκι και τους συμπαθητικούς κατοίκους του. Θα μπαίναμε για τα καλά στον Νότο του Μαρόκου και θα φτάναμε μέχρι το Ερφούντ και το χωριό Ρισσάνι, εκεί που σταματάει ο δρόμος και ξεκινάει η έρημος Σαχάρα. Ο δρόμος από την Ουαρζαζάτ μέχρι τη Μερζούγκα για τους Μαροκινούς έχει την ονομασία «Χίλιες κάσμπα», και αυτό γιατί περνάει από χαρακτηριστικές πόλεις και χωριά τις Σαχάρας, τα οποία αποτελούσαν προμαχώνες των λεγεωνάριων την εποχή που η χώρα αποτελούσε προτεκτοράτο των Γάλλων. Εδώ ερχόμαστε αντιμέτωποι με το φανατικό ισλαμικό στοιχείο. Οι γυναίκες είναι καλυμμένες από την κορυφή έως τα νύχια. Ο κόσμος είναι επιφυλακτικός μαζί μας και νιώθουμε πια τα εχθρικά βλέμματα των ανδρών.

Μετά από ένα εξαντλητικό ταξίδι 7 ωρών, φτάνουμε τελικά στο Ερφούντ για να ξεκουραστούμε και να ανακτήσουμε δυνάμεις, γιατί τα ξημερώματα θα μπαίναμε στην έρημο.

Στις 4 το πρωί ξεκινάμε για να διασχίσουμε την έρημο, να περάσουμε από το Ρισσανι και τη Μερζούγκα, και να αντικρίσουμε τελικά μετά από δύο ώρες τους μαγικούς αμμόλοφους της Σαχάρας. Φτάνουμε στην Ερ Τζάβα, μια περιοχή που σε βάζει στην έρημο. Περιμένουμε να ανατείλλει ο ήλιος, θαυμάζοντας τα θεσπέσια χρώματα πίσω από αμμόλοφους που φτάνουν σε ύψος 25 μ. Η παράδοση λέει ότι αυτός εδώ ο τόπος είναι η τιμωρία των κατοίκων του αρχαίου χωριού της Μερζούγκα. Λένε ότι πάνω σε ένα γλέντι δεν δέχτηκαν μια μητέρα με τα παιδιά της, και ο θεός τους καταράστηκε θάβοντάς τους στην άμμο. Από τότε κάθε μεσημέρι ακούγονται φωνές των κατοίκων που ζητάνε συγχώρεση για το αμάρτημά τους. Το τοπίο είναι μοναδικά επιβλητικό.

Είναι πραγματικά εξαίσια η αίσθηση τού να σκαρφαλώνεις στους αμμολόφους την ώρα που ο ήλιος αρχίζει να χαράζει, να νιώθεις το άγγιγμα της παγωμένης άμμου και να χάνεσαι στις καμπύλες των κατάλευκων ρευστών λόφων. Είναι η αίσθηση της ελευθερίας στη μαγεία της φύσης. Η έκταση της Σαχάρας είναι κάτι το ασύλληπτο. Πρόκειται για την μεγαλύτερη έρημο στον κόσμο, καθώς καταλαμβάνει 9 εκατομμύρια τ. χλμ.  Είναι, δηλαδή, σχεδόν ίση με τη συνολικό εμβαδόν της ευρωπαϊκής ηπείρου. Απλώνεται από τον ατλαντικό στις αρχές του Μαρόκου και της Μαυριτανίας, και επεκτείνεται μέχρι την Ερυθρά Θάλασσα στην Αίγυπτο και στο Σουδάν.

ΡΙΣΣΑΝΙ, Η ΠΥΛΗ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ
Το απόγευμα αφήσαμε τους απέραντους αμμόλοφους για το Ρισσάνι, ένα χωριό το οποίο θα μείνει χαραγμένο στο μυαλό όλων όσοι το επισκεφθούν, καθώς δεν θεωρείται ένα απλό χωριό, αλλά η πύλη της ερήμου. Τα παλαιοτέρα χρόνια έμποροι από τα ψηλότερα οροπέδια του Άτλαντα αντάλλασσαν εδώ αλάτι, χρυσάφι, ελεφαντόδοντο και, φυσικά, σκλάβους. Καραβάνια φημισμένων ταξιδευτών και εμπόρων σταματούσαν σε αυτό το σημείο για να εφοδιαστούν με νερό και τρόφιμα, πριν ριχτούν στην έρημο για ένα ταξίδι 2 μηνών. Φυσικά, σήμερα δεν έχει την παλιά του αίγλη, μας φανερώνει όμως την αντίληψη του φανατικού ισλαμικού στοιχείου του Μαρόκου.

Στην κεντρική πλατεία κυριαρχεί το χώμα, η πέτρα, τα άλογα, τα αυτοκίνητα και οι άνθρωποι. Οι ξεσκισμένες πλαστικές τέντες από τον αέρα, τον ήλιο και τη βροχή συνθέτουν την αγορά και προσπαθούν να στεγάσουν μικρές επιχειρήσεις που πουλάνε από πιπεριές, λάχανα, πεπόνια, μέχρι μεταχειρισμένα παπούτσια. Οι περισσότεροι άντρες φοράνε την παραδοσιακή κελεμπία, το μακρύ φόρεμα μέχρι τους αστραγάλους. Ο κόσμος ζει κυριολεκτικά σε μια διαφορετική εποχή. Μέσα στις οχυρωμένες πόλεις (κάσμπα), υπάρχουν άντρες, γυναίκες, παιδιά και ηλικιωμένοι οι οποίοι ακόμα πιστεύουν ότι κυβερνάει ένας βασιλιάς που έχει πεθάνει εδώ και 50 χρόνια. Κοινωνίες ολόκληρες λειτουργούν πίσω από τις κάσμπα χωρίς να γνωρίζουν τι γίνεται σε απόσταση 30 χλμ.

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΗ ΦΕΖ
Αφήνουμε πίσω μας την έρημο και μετά από διαδρομή 450 χλμ., έχοντας διασχίσει κάθετα τα βουνά του μεγάλου Άτλαντα, φτάνουμε τελικά κατάκοποι στην πανέμορφη ιστορική πόλη της βόρειας Αφρικής, τη Φεζ. Στο παρελθόν, υπήρξε η καρδιά μιας μεγάλης αυτοκρατορίας που απλωνόταν μέχρι την ισπανική Ανδαλουσία. Ήταν το εμπορικό και θρησκευτικό κέντρο του Μαρόκου. Σήμερα η πρώτη εικόνα μάς δείχνει ότι διατηρούνται ακόμα τα σημάδια της παλιάς αίγλης και συνεχίζει μέχρι σήμερα να αποτελεί σταυροδρόμι πολιτισμών και παραδόσεων. Οι έντονες αντιθέσεις κυριαρχούν. Από τη μια μεριά φτώχεια, ανεργία, εξαθλίωση, σκληρός μουσουλμανικός φανατισμός, και από την άλλη πλούτη, χλιδή και δυτικές αντιλήψεις.

Η Φεζ στη πραγματικότητα είναι δύο πόλεις. Η σύγχρονη που οι Μαροκινοί αποκαλούν Τζέντι, και η Ελ Μπαλί, η παλιά, που ακόμα και σήμερα εκπέμπει ιδιαίτερη γοητεία, καλώντας μας να περπατήσουμε στα στενά σοκάκια με τις σκεπαστές αγορές, και να θαυμάσουμε την ισπανοαραβική αρχιτεκτονική, αφήνοντας τους εαυτούς μας ελευθέρους σε μια απίστευτη περιπλάνηση στους ελικοειδείς δρόμους της.

Η ΜΕΔΙΝΑ ΦΕΖ ΕΛ ΜΠΑΛΙ
Η Φεζ ελ Μπαλί είναι μία από τις μεγαλύτερες κατοικημένες μεσαιωνικές πόλεις του κόσμου (300.000 κάτοικοι), καθώς διατηρείται αναλλοίωτη εδώ και περίπου 800 χρόνια. Η ζωή εδώ κυλάει σε «αρχαίους» ρυθμούς, με τους ντόπιους να ακολουθούν τις παραδόσεις των παππούδων τους. Θεωρείται η καλύτερη Μεδίνα του Μαρόκου, καθώς σε αυτήν μπορείς να βρεις ό,τι πιο φανταχτερό υπάρχει στη χώρα. Ωστόσο, αν και είναι εύκολο να τη διαβείς, πολύ δύσκολα βρίσκεις το δρόμο του γυρισμού. Αυτοί που την ξέρουν καλά λένε πως έχει τουλάχιστον 1.000 δρομάκια που οδηγούν σε αδιέξοδο.  Γι’ αυτόν το λόγο, καλό είναι να έχετε μαζί σας έναν ντόπιο ξεναγό που γνωρίζει τα σοκάκια.

Στα μεγάλα και μικρά μαγαζάκια πωλούνται όλα τα είδη τέχνης του Μαρόκου^. υπέροχα και ποικιλόχρωμα χαλιά, δερμάτινα κατευθείαν από την «πηγή», άψογα κεραμικά φτιαγμένα στο χέρι, καφτάνια σε τεράστια ποικιλία, ξυλόγλυπτοι καθρέφτες σε σχήμα μιναρέ, ζωγραφισμένοι και λακαρισμένοι, και χιλιάδες άλλα.

Να σας πω την αλήθεια, με την πρώτη ματιά μοιάζει με ένα χάος από σπίτια και μαγαζιά, τα οποία ξεπετάγονται τυχαία ακόμα και στον πιο στενό χώρο. Κι όμως, στην πραγματικότητα όλα ακολουθούν συγκεκριμένο ρυμοτομικό σχέδιο. Οι δρόμοι φωτίζονται από ανοίγματα σε μερικά τείχη που επιτρέπουν στον ήλιο να μπει, και παράλληλα κρατούν το εσωτερικό δροσερό και με καθαρό αέρα. Τα τζάμια είναι τα εστιακά σημεία μέσα στην αγορά. Τα μαγαζιά, όπως μας είπε ο ξεναγός μας, είναι φτιαγμένα με αυστηρή ιεραρχία

Τα πράγματα που μπορεί να δει κανείς εδώ είναι πάρα πολλά. Τα πιο εντυπωσιακά, όμως, είναι σίγουρα τα περίφημα βυρσοδεψεία. Η εικόνα αυτού του μέρους είναι καταπληκτική αλλά η μυρωδιά ανυπόφορη, και για να την αντέξουμε μας δίνουν ένα ματσάκι μέντα να βάλουμε κοντά στη μύτη μας. Εδώ η επεξεργασία των δερμάτων γίνεται με μια τεχνική που χρονολογείται πριν από 500 χρόνια. Εξακολουθούν να μεταφέρονται με γαϊδούρια στα εργαστήρια, ενώ η επεξεργασία και το βάψιμό τους γίνονται σε πηγαδάκια φτιαγμένα από τούβλα, λάσπη και κεραμίδια. Όλες μας οι αισθήσεις βρίσκονται σε εγρήγορση. Τα πάντα γύρω μας μοιάζουν με μια τεράστια μυρμηγκοφωλιά όπου όλοι σπρώχνονται. Άνθρωποι διασταυρώνονται με γαϊδούρια, ντόπιοι και τουρίστες γίνονται μια πολύχρωμη μάζα. Σε κάθε γωνιά μάς σταματούν διάφοροι μικροαπατεώνες για να μας πουλήσουν ό,τι μπορεί να βάλει το μυαλό σας^. από χασίς μέχρι κοσμήματα της γιαγιάς τους.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Το Μαρόκο είναι ένα παραμυθένιο αφρικανικό κράτος. Είναι ένας μυθικός τόπος που ξεκινάει από την έρημο της Σαχάρας και φτάνει μέχρι τον Ατλαντικό ωκεανό. Για να ζήσετε το όνειρο και να μπείτε στην ατμόσφαιρα της χώρας, πρέπει να γίνετε ένα με τους Βέρβερους αλλά και τους Άραβες των αυτοκρατορικών πόλεων. Νιώστε την παράδοση και αφήστε τον εαυτό σας ελεύθερο. Σίγουρα θα βιώσετε μια πραγματικά μοναδική εμπειρία.